Zespół gazowni miejskiej w Krakowie

Pierwsze oświetlenie uliczne w Krakowie pojawiło się dopiero w XIX wieku, najpierw były to lampy oliwne, później naftowe. W 1830 roku Kraków – jako pierwsze z polskich miast – rozświetliły lampy gazowe, jednak był to na razie jedynie eksperyment. Jego powodzenie spowodowało, że miasto zapragnęło wybudować własną gazownię, na Kazimierzu. Jednak z powodu braku odpowiedniego kapitału oraz lokalnych specjalistów zdecydowano o podpisaniu umowy z prywatnym niemieckim Towarzystwem Kontynentalnym z Dessau, co nastąpiło w 1856 roku. Nowo powstała gazownia należała do pierwszych istniejących gazowni na ziemiach polskich. Już w 1857 roku postawiono na Rynku Głównym pierwsze gazowe latarnie.

ZESPÓŁ GAZOWNI MIEJSKIEJ W KRAKOWIE, fot. J. Nowostawska-Gyalókay (MIK, 2012) CC BY SA 3.0

Społeczeństwo Krakowa początkowo nie było jednak ufnie nastawione do korzystania z gazu, na co z pewnością miały też wpływ wysokie ceny kształtowane przez inwestora. Po wygaśnięciu kontraktu z Dessau, który zawarto na 25 lat, miasto wykupiło gazownię i stała się ona pierwszym miejskim przedsiębiorstwem przemysłowym. Do dziś zachowała się tylko część obiektów pierwotnej gazowni, m.in. budynek dyrekcji, budynki produkcyjne: kotłownia, aparatownia, fabryka amoniaku. Stanowią one ciekawe punkty do rozważań nad przemysłowym dziedzictwem Krakowa.


Autor: Joanna Nowostawska-Gyalókay, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie (2013)

Licencja CC-BY-SA 3.0

Zespół gazowni miejskiej w Krakowie

„Czas”: 30 października 1857; 22 grudnia 1857; 23 grudnia 1857; 3 marca 1858; 18 czerwca 1858; 7 września 1858; 3 września 1880; 25 sierpnia 1881; 1 listopada 1882; 3 listopada 1882; 18 listopada 1882; 17 marca 1901; 20 lutego 1905.

Energetyka krakowska, red. W. Kania, Kraków 2005.

Kołodziej J., Krakowskie tramwaje, Rybnik 2010.

Kucharski J., Zarys komunikacji autobusowej w Krakowie w latach 1927–39, [w:] Materiały i studia sekcji historycznej MPK, Kraków 1988, nr 2.

Mleczko G., 150 lat Gazowni Krakowskiej, Kraków 2006.

Strzetelska-Ciechan J., Baster Z., Latarnie gazowe XIX-wiecznego Krakowa, „Rocznik Krakowski” 1989, t. LV.

MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75, NIP: 675 000 44 88 | Projekt i wykonanie | Polityka prywatności