Przed wiekami obszar dzisiejszej dzielnicy Zwierzyniec i Półwsia Zwierzynieckiego podporządkowany był kapryśnej rzece Wiśle, która nieustannie, to zmieniając bieg koryta, to znów obficie się rozlewając, stwarzała nie lada wyzwanie dla tutejszych mieszkańców. Mnóstwo tu było stawów, bagien i nadbrzeżnych szuwarów. W tej plątaninie wód ludzie budowali osady początkowo tylko na wynioślejszych miejscach, stopniowo jednak przesuwali się coraz niżej ku rzece, wymyślając coraz to nowe sposoby na jej ujarzmianie. Sąsiedztwo rzeki dawało poczucie bezpieczeństwa, a także możliwość łatwego transportowania ciężkich surowców, czym trudnili się zwierzynieccy włóczkowie – flisacy i handlarze drewnem. Tak, ci sami, którzy wygnali z Krakowa Tatarów.

Wątki związane z wodą odnajdujemy w miejscowych opowieściach i charakterystycznych rytuałach. I tak mamy: legendę o gromadnym chrzcie w wodach Wisły dokonanym przez św. Wojciecha nieopodal kościoła Najświętszego Salwatora, pochód Lajkonika, inaczej zwanego Lejkonikiem lub Konikiem Zwierzynieckim, czy słynny odpust Emaus w lany poniedziałek, na który powinien się udać każdy krakus w drugi dzień świąt Wielkiej Nocy. Akwatyczne odniesienia do tych prastarych historii widać dziś w nazwach ulic: Flisacka, Włóczków, plac Na Stawach. Ślady ciągów wodnych odnajdujemy na starych mapach i rycinach w miejscach dziś całkiem już suchych.

Na Zwierzyńcu, ponad 800 lat temu, przybyłe na zaproszenie Jaksy Gryfity z Miechowa norbertanki z czeskiego klasztoru w Doksanach zapoczątkowały istnienie nowej wspólnoty kontemplacyjnej. Kościół i klasztor pw. świętych Augustyna i Jana Chrzciciela ufundowany przez Jaksę posadowiono na skalistym cyplu, będącym – jak uznali geolodzy – skamieniałą ławicą małży! Przed milionami lat rozciągało się tu bowiem ciepłe i słone morze. Klasztor konsekrował w 1181 roku biskup krakowski Gedko, jednocześnie włączając do niego położony nieopodal, istniejący już wcześniej na tym miejscu, romański kościół Najświętszego Salwatora. Cudem ocalały od Tatarów, w XIII wieku kościół stał się na jakiś czas nową siedzibą norbertanek (oraz męskiego odłamu tego zakonu, gdyż klasztor początkowo był dwukonwentowy), aż do momentu odbudowania ich macierzystej siedziby kilkanaście lat później.

Najstarsze elementy dzisiejszego kościoła świętych Augustyna i Jana Chrzciciela są więc późnoromańskie i romańsko-gotyckie. Szczególną uwagę zwracają fragmenty ceglanych fryzów arkadkowych i późnoromański kamienny portal od północy. Zabudowania klasztorne zaś do końca XV wieku pozostawały drewniane.

Bryła klasztoru, jaką dziś możemy podziwiać, została ujednolicona według planów Jana Trevano po zniszczeniach klasztoru dokonanych podczas oblężenia Krakowa w 1587 roku przez wojska arcyksięcia Maksymiliana. Do odbudowy i rozbudowy doprowadziła wówczas ksieni Dorota Kątska. Wystrój wnętrza kościoła ma charakter barokowo-klasycystyczny i jest dziełem ks. Sebastiana Sierakowskiego z lat 1777-1782. Jego uzupełnienie stanowi retabulum ołtarza głównego zaprojektowane przez Sławomira Odrzywolskiego w 1889 roku.

Autor: Joanna Nowostawska-Gyalókay, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie (2016)

CZYTAJ WIĘCEJ

Licencja CC-BY-SA 3.0