Cmentarz i kościółek na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem
Zakopiański stary cmentarz jest jedną z najbardziej znanych polskich nekropolii. Nazwę swoją wywodzi od Jana Pęksy, który w 1848 r. ofiarował na rzecz cmentarza swój grunt, położony obecnie w jego wschodniej części. Spoczywa tutaj i sam ofiarodawca. Większa część współczesnego cmentarza mieści się na terenie, który już wcześniej znajdował się w rękach Kościoła rzymskokatolickiego. Przekazali go Kościołowi Paweł i Regina Gąsienicowie w 1813 r.; teren obejmował obszar nazywany wówczas Osiedlem, wraz z domem i kamienną kapliczką.

CMENTARZ I KOŚCIÓŁEK NA PĘKSOWYM BRZYZKU W ZAKOPANEM, fot. M. Klag (MIK, 2006) CC BY SA 3.0
Odwiedzających cmentarz na Pęksowym Brzyzku wita umieszczona na drewnianej tablicy zdobiącej wejście maksyma:
Ojczyzna to ziemia i groby.
Narody tracąc pamięć, tracą życie.
Zakopane pamięta.
Na zakopiańskim starym cmentarzu spoczywają ludzie niezwykli i całkiem zwyczajni, artyści, ratownicy, politycy, sportowcy. Są tu prochy zmarłych z dala od ojczyzny i prochy tych, którzy całe swe życie związali z Zakopanem. Spoczywa tutaj pierwszy proboszcz zakopiański – ks. Józef Stolarczyk, dr Tytus Chałubiński, muzyk Jan Krzeptowski Sabała, pisarz Kornel Makuszyński, artyści rzeźbiarze: Antoni Kenar i Antoni Rząsa. Przeniesiono tutaj po wielu latach prochy osób zmarłych z dala od Zakopanego: Stanisława Witkiewicza, Władysława Orkana, Karola Stryjeńskiego, Kazimierza Dłuskiego i Kazimierza Tetmajera. Zakopiański cmentarz to także niezwykła „galeria”: nagrobki stworzone przez Władysława Hasiora, Antoniego Rząsę, Urszulę Kenar czy Michała Gąsienicę Szostaka są prawdziwymi dziełami sztuki.
Drewniany kościółek pw. św. Klemensa wybudowano w latach 1847-1851, dzięki ówczesnym właścicielom zakopiańskich dóbr, Klementynie i Edwardowi Homolacsom. Budowę kościółka doprowadził do końca cieśla Sebastian Gąsienica Sobczak. Pierwszą mszę świętą odprawił w nim ksiądz proboszcz Józef Stolarczyk.
Zakopiański kościółek jest jednonawowy, z wielobocznie zamkniętym prezbiterium i wieżą. Wewnątrz znajduje się ołtarz główny z obrazem Matki Bożej Częstochowskiej i dwa ołtarze boczne. Wnętrze świątyni wzbogacili zakopiańscy artyści: jest tutaj drewniana krata projektu Antoniego Kenara, antepedia do ołtarzy wykonane przez Karola Kłosowskiego i Marię Bujakową oraz droga krzyżowa autorstwa Eweliny Pęksowej. Ze starego wystroju zachowało się wiele cennych obiektów, m.in. obraz św. Pawła z przełomu XVIII i XIX w.
Tekst: B. Sanocka (2008)
Licencja CC-BY-SA 3.0
Cmentarz i kościółek na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem
Informacje praktyczne
Dostępność:
dostępny
Dane teleadresowe:
adres: ul. Kościeliska 8, Zakopane
gmina: Zakopane
powiat: tatrzański
GPS: N: 49° 17' 45", E: 19° 56' 48"
gospodarz: Urząd Miasta Zakopane
Obiekty w pobliżu:
- Szałasy na Polanie Podkólna w Jurgowie
- Chałupa Gąsieniców Sobczaków w Zakopanem
- Willa Oksza w Zakopanem
- Dom Pod Jedlami w Zakopanem
- Muzeum Jana Kasprowicza na Harendzie w Zakopanem
- Zespół albertyński na Kalatówkach w Zakopanem