Dogodne położenie Tarnowa na szlaku handlowym sprawiło, że wyrósł on na znaczący ośrodek gospodarczo-administracyjny i artystyczny. Przez wieki był miastem prywatnym, należącym do Leliwitów. W 1330 r. wojewoda krakowski Spicymir Leliwa uzyskał od króla Władysława Łokietka akt lokacyjny, pozwalający przekształcić istniejącą osadę w miasto na prawie magdeburskim. Ostatnim właścicielem Tarnowa był książę Eustachy Sanguszko, który w 1787 r. zrzekł się władzy nad miastem.

KATEDRA PW. NARODZENIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY W TARNOWIE, fot. M. Klag (MIK 2000) CC BY SA 3.0

Na północny zachód od Rynku znajduje się prostokątny plac Katedralny, przy którym stoi katedra, górująca wieżą nad miastem. Tę gotycką budowlę wzniesiono ok. 1400 r., a w kolejnych wiekach rozbudowywano i upiększano. Kościół ma formę bazyliki, z węższym niż nawa, wielobocznie zakończonym prezbiterium i kwadratową, pięciokondygnacyjną wieżą przy ścianie zachodniej.

Katedra ma w sobie wiele artystycznych śladów minionych epok. Najlepiej widać je w kolejno dobudowywanych kaplicach i kruchtach, które z czasem utworzyły nawy boczne świątyni. Zachwycają zwłaszcza gotyckie, misterne sklepienia gwiaździste w kaplicach Rozesłania i św. Anny oraz w kruchcie południowej.
Nagrobki w tarnowskiej katedrze wyróżniają się wysokim poziomem artystycznym, często wykonywali je najsłynniejsi mistrzowie pracujący dla dworu królewskiego. Prezentowane są tu style od gotyku po wiek XX. Jednym ze starszych jest nagrobek Barbary z Rożnowa z początku XVI w., przedstawiający leżącą postać kobiecą w architektonicznym obramieniu. Łączy on w sobie gotycką jeszcze formę z renesansową treścią. W pełni renesansowy jest nagrobek Barbary z Tęczyńskich Tarnowskiej (ok. 1527-1530), uważany za jedno z piękniejszych przedstawień kobiety w sztuce polskiej. Jego autorem jest prawdopodobnie Bartłomiej Berecci, a obramienie wykonał Jan Maria Padovano. Dziełem Padovana jest także piętrowy nagrobek hetmana Jana Tarnowskiego (zm. 1561) i jego syna Jana Krzysztofa (zm. 1567). Przykładem dzieła manierystycznego może być nagrobek Ostrogskich, wykonany z wielobarwnych marmurów i alabastru, z klęczącymi postaciami zmarłych. Powstał on w latach 1612-1620, prawdopodobnie w pracowni Wilhelma van den Blocke’a. Warto jeszcze obejrzeć marmurowy nagrobek Eustachego Sanguszki (zm. 1903), wykonany przez znakomitego rzeźbiarza Antoniego Madeyskiego.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Licencja CC-BY-SA 3.0