Niepołomicka fara jest najstarszym obiektem architektonicznym miasta. Została ufundowana przez króla Kazimierza Wielkiego w latach 1350-1358. Gotycki kościół pw. Najświętszej Marii Panny i Dziesięciu Tysięcy Męczenników był pierwotnie dwunawową budowlą halową. W trakcie wielokrotnych przebudów został zamieniony na jednonawową świątynię, lecz gotycka bryła kościoła oraz detale wnętrza przetrwały. Najciekawsze z nich to sklepienia z rzeźbionymi zwornikami w prezbiterium i zakrystii, a także malowidła na ścianie prezbiterium. Powstałe z fundacji Elżbiety Łokietkówny, przedstawiają św. Michała Archanioła i św. Jerzego w zamurowanych oknach prezbiterium oraz legendę św. Cecylii w starej zakrystii. Cechy stylowe malowideł wskazują na pochodzenie ich autora z kręgu włoskiego, umbryjsko-sieneńskiego. W wyposażeniu świątyni zwraca uwagę renesansowa, kamienna chrzcielnica, sztukaterie z końca XVIII w. w nawie oraz barokowe, XVIII-wieczne ołtarze w prezbiterium i nawie.

KOŚCIÓŁ PARAFIALNY PW. DZIESIĘCIU TYSIĘCY MĘCZENNIKÓW W NIEPOŁOMICACH, fot. M. Klag (MIK, 2000) CC BY SA 3.0

Od strony południowej do nawy kościoła przylega kaplica grobowa rodu Branickich. Wzniesiona z fundacji Jana Branickiego w 1596 r., należy do typu kaplic kopułowych wywodzących się od kaplicy Zygmuntowskiej. Jej projektantem był prawdopodobnie Santi Gucci. Budowla na planie kwadratu, nakryta kopułą na pendentywach i latarnią, jest niezwykle bogato zdobiona. Na pendentywach kopuły umieszczone są kartusze herbowe, ściany rozdzielają ślepe arkady z pilastrami i archiwoltami, dekorowane rzeźbionymi motywami roślinnymi i kasetonami. Głównym elementem wystroju kaplicy jest wykonany z piaskowca i marmuru nagrobek Katarzyny i Grzegorza Branickich, przedstawiający klęczące postacie zmarłych.

Po przeciwnej, północnej stronie kościoła znajduje się kaplica nosząca wezwanie św. Karola Boromeusza, ufundowana przez Stanisława Lubomirskiego w 1640 r. Ją również wzniesiono na planie kwadratu, nakrywając kopułą z latarnią. Na zewnątrz opinają ją pilastry i zdobi dekoracja okuciowa. Wnętrze podzielone pilastrami, z wnękami o ozdobnych archiwoltach pokrywa bogata dekoracja stiukowa. Festony owocowe, rozety i putta są dziełem Jana Chrzciciela Falconiego. W półkoliście zamkniętych wnękach umieszczono obrazy z życia Karola Boromeusza.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Licencja CC-BY-SA 3.0