Stojący pośród wiekowych lip kościół parafialny w Sławkowie nosi podwójne wezwanie: Podwyższenia Krzyża Świętego oraz św. Mikołaja. Na początku, kiedy świątynia powstawała, jej patronem był św. Jan Chrzciciel. Wznoszenie obecnego kościoła rozpoczęto w 2. poł. XIII w. i przypuszczalnie nie został on ukończony w takim kształcie, jaki zamierzano mu nadać. Zbudowano wówczas tylko jego część – prezbiterium z fragmentem nawy. Pozostałą część świątyni dokończono w 2. poł. XV w. Całość przebudowano w XVIII i XIX w.

KOŚCIÓŁ PARAFIALNY PW. PODWYŻSZENIA KRZYŻA ŚWIĘTEGO I ŚW. MIKOŁAJA W SŁAWKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 1999) CC BY SA 3.0

Sławkowski kościół parafialny otaczają drzewa oraz mur z bramą „strzeżoną” przez posągi świętych Piotra i Pawła. Jest on jednonawową budowlą z krótkim, prosto zakończonym prezbiterium, szerszą i wyższą od niego nawą oraz wieżą od strony zachodniej. Wczesnogotyckie prezbiterium, zbudowane z cegły na fundamencie kamiennym, opięte jest szkarpami i ozdobione fryzem. Również ściany nawy zostały wzmocnione szkarpami oraz otynkowane. Na wieży nakrytej barokowym hełmem znajdują się dzwony; niegdyś miała ona funkcję obronną. W jej przyziemiu mieści się kruchta.

Nawa główna położona jest trzy stopnie poniżej poziomu kruchty. Ściany nawy zdobi ornamentalna polichromia, a nakrywa ją drewniany strop z malowidłem przedstawiającym koronację Matki Bożej oraz czterech ewangelistów. W nawie znajdują się późnobarokowe ołtarze św. Anny i św. Mikołaja oraz umieszczona w ścianie, kamienna, romańska chrzcielnica z drewnianą pokrywą.

Prezbiterium, otwarte do nawy szeroką, ostrołukową arkadą, nakryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym ze zdobionymi, rzeźbionymi zwornikami. Na jednym z nich widnieje baranek z chorągiewką, na drugim róża. Centralne miejsce w prezbiterium zajmuje barokowy ołtarz z 2. poł. XVII w. z drewnianym, rzeźbionym przedstawieniem Ukrzyżowanego i aniołami trzymającymi narzędzia Męki Pańskiej. Po obu stronach prezbiterium ustawione są stalle, zdobione na zapleckach malowanymi wizerunkami apostołów.

W dolnej części południowej ściany prezbiterium wmurowano wykuty w kamieniu nagrobek Sebastiana Nyskowskiego, starosty sławkowskiego. Na północnej ścianie nawy znajduje się kamienny nagrobek biskupa Kajetana Sołtyka. Powstały po 1788 r., przedstawia wizerunek biskupa z herbem jego rodu na tle draperii podbitej gronostajami oraz dwie kobiece rzeźby.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Licencja CC-BY-SA 3.0