Miasto Nowy Sącz, położone na trakcie handlowym prowadzącym z Węgier do Krakowa, lokowane było w 1292 r. przez króla czeskiego Wacława II. Usytuowane na ziemi biskupów krakowskich, w widłach Kamienicy i Dunajca, miało zastąpić Stary Sącz, którego mieszkańców chciano tutaj przenieść.

RATUSZ W NOWYM SĄCZU, fot. M. Klag (MIK, 2000) CC BY SA 3.0

Ośrodkiem układu urbanistycznego Nowego Sącza jest prostokątny rynek z wybiegającymi symetrycznie ulicami: po trzy na wschód i zachód, a po dwie na południe i północ. Najstarszy nowosądecki ratusz mieścił się nieopodal kościoła św. Małgorzaty, przy ul. Świętego Ducha. Kolejna siedziba władz miasta usytuowana była w północnej części rynku i pochodziła z 2. poł. XV w. lub początku XVI. Ratusz, rozbudowany w 2. poł. XVI w. w stylu renesansowym, do XVII w. był piętrowym budynkiem z wieżą i zegarem. W 1834 r. podwyższono go i dobudowano portyk kolumnowy. Po pożarze w 1893 r. został rozebrany.

Inicjatorem budowy nowego ratusza był burmistrz Lucjan Lipiński. Gmach zaprojektowany przez budowniczego miejskiego Jana Perosia wzniesiono w latach 1895-1897. Wykonawcą usytuowanego pośrodku rynku budynku ratusza był znany krakowski architekt, Karol Knaus. Powstała monumentalna, zwarta budowla z wieżą oraz reprezentacyjną salą posiedzeń. Zadbano również o otoczenie siedziby władz miejskich: w 1898 r. wokół ratusza urządzono skwery.

Z zewnątrz budynek otrzymał wystrój eklektyczny, a wnętrza zaprojektowano w stylu neorenesansowym i neobarokowym. Umieszczone centralnie wewnątrz budynku, reprezentacyjne schody wiodą na wysoki parter i piętro, a przede wszystkim do sali posiedzeń. Nakrywa ją neorenesansowy strop kasetonowy, a ściany zdobią malowidła przedstawiające ważne postacie i wydarzenia z dziejów miasta, m.in. króla Kazimierza Wielkiego oraz powitanie Jana III Sobieskiego wracającego spod Wiednia. Malowidła te wykonał w 1911 r. Piotr Spitzmann-Karwosiecki; uzupełniono je w 1956 r. W sali znajdują się również niezwykle dekoracyjne piece kaflowe, ozdobione wizerunkiem Orła Białego. Na półpiętrze klatki schodowej znajduje się ocalała z pożaru starego ratusza tablica, ufundowana w 1892 r. z okazji 600-lecia lokacji miasta.

Gdy pod koniec XIX w. powstawał nowosądecki ratusz, krytykowano jego usytuowanie i architekturę oraz celowość tego kosztownego przedsięwzięcia. Dzisiaj stojący pośrodku rynku ratusz jest jedną z najbardziej charakterystycznych budowli miasta i najlepszym punktem widokowym Nowego Sącza.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Licencja CC-BY-SA 3.0