Na wysokim, lesistym wzgórzu nad Wisłą, na północ od wsi Babice znajdują się ruiny zamku zwanego Lipowcem. Najstarsze fragmenty wieży datowane są na koniec XIII lub początek XIV w. Istnienie zamku potwierdzają dokumenty z 1303 i 1308 r. dotyczące biskupa krakowskiego Jana Muskaty. W okresie walk z Władysławem Łokietkiem wzniósł on tutaj warowną wieżę. Na początku XV w., z inicjatywy biskupa Zbigniewa Oleśnickiego przeprowadzono rozbudowę obiektu. Przekształciła ona obronne założenie z dominującą wieżą w wygodną i okazałą rezydencję.

ZAMEK W LIPOWCU, fot. M. Klag (MIK, 2000) CC BY SA 3.0

Prawdopodobnie od końca XV stulecia, a już na pewno w XVI w. – okresie walk i sporów religijnych – zamek pełnił rolę więzienia dla kleru. Po pożarze w 1. poł. XVII w. został odbudowany i umocniony, jednak w 1655 r. zajęli go Szwedzi, a ustępując po dwóch latach, spalili go. Prace przeprowadzone w 1. poł. XVIII w. z inicjatywy biskupa Felicjana Szaniawskiego objęły przebudowę i adaptację pomieszczeń zamkowych na dom poprawczy dla duchownych. Do 1789 r. zamek był własnością biskupów krakowskich. Przejęty przez władze austriackie popadł w ruinę, a ok. 1800 r. pożar zniszczył jego dach i poważnie naruszył mury.

Główny korpus zamkowy, zbudowany z kamienia i cegły, jest dwupiętrowy, zgrupowany wokół niewielkiego, pięciobocznego, nieregularnego dziedzińca i otoczony murami z umocnieniami bastionowymi. W południowo-wschodnim narożniku dziedzińca znajduje się okrągła wieża. Z jej szczytu rozciąga się wspaniały widok na dolinę Wisły i położony u stóp zamku Nadwiślański Park Etnograficzny. Zamek właściwy otoczony jest od południa, zachodu i północy chodnikiem straży, zamkniętym niskim murem z otworami strzelniczymi. Po stronie wschodniej zabudowań zamkowych mieści się obszerny dziedziniec gospodarski.

Przeprowadzone w XX w. prace konserwatorskie doprowadziły do zachowania zamku w formie trwałej ruiny. Z najstarszego, gotyckiego zamku zachowała się wieża i fragmenty murów zewnętrznych od północy i zachodu, wtopione w ścianę głównego korpusu. Z czasów XV-wiecznej przebudowy pozostały również herby biskupa Wojciecha Jastrzębca oraz biskupa Zbigniewa Oleśnickiego. Wewnątrz zamku można zobaczyć cele więzienne z zachowanymi detalami architektonicznymi oraz niewielką ekspozycję historyczną.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Licencja CC-BY-SA 3.0