W północnej części Ojcowskiego Paru Narodowego, na wysokim cyplu skalnym nad doliną Prądnika góruje zamek w Pieskowej Skale. Wzniesiony przy starej drodze handlowej prowadzącej z Krakowa na Śląsk, jest warowną rezydencją renesansową z zachowanymi elementami średniowiecznymi i uzupełnieniami z późniejszych epok.

ZAMEK W PIESKOWEJ SKALE, fot. M. Klag (MIK, 2001) CC BY SA 3.0

Kroniki notują, iż pierwsze umocnienia znajdowały się na skalnym występie już w 1315 r. Kazimierz Wielki zlecił wzniesienie tutaj obronnej wieży i obwarowań. W 1377 r. zamek został nadany przez Ludwika Węgierskiego Piotrowi Szafrańcowi i w rękach tego rodu pozostawał do początku XVII w. Za rządów Szafrańców, w latach 40. i 70. XVI w., został przebudowany i powiększony w stylu renesansowym, wtedy też powstał dziedziniec z krużgankami. W XVII w. należał do Michała Zebrzydowskiego, który wzniósł tu kaplicę i umocnił zamek fortyfikacjami. Zniszczony przez Szwedów zamek kupili następnie Wielopolscy, którzy go odbudowali i na nowo wyposażyli. W XIX w., dwukrotnie spalony, popadł w ruinę. W 1903 r. zakupiło go i zaadaptowało na obiekt letniskowy warszawskie Towarzystwo Akcyjne Zamek Pieskowa Skała. Po przejęciu przez państwo (po 1945 r.) zamek przekazano Państwowym Zbiorom Sztuki na Wawelu, które powołały tutaj swój oddział.

Rezydencja w Pieskowej Skale to przede wszystkim renesansowy zamek z trapezowym dziedzińcem otoczonym arkadowymi krużgankami, wspartymi na filarach i zdobionymi maszkaronami. W skrzydle wschodnim, od strony dziedzińca, znajduje się ryzalit mieszczący bramę wjazdową. W zabudowania tego skrzydła została włączona gotycka baszta obronna. Od północy dziedziniec zamyka mur dochodzący do skały nazywanej Dorotką. W tej części znajduje się XVII-wieczna kaplica św. Michała Archanioła z kryptami w podziemiach. Po wschodniej stronie zamku znajduje się dawne podgrodzie – rozległy dziedziniec zamknięty od południa podwójnymi murami obronnymi, od północy dwupiętrową oficyną i basztą, a od wschodu – kurtyną z dwoma bastionami w narożnikach.

Główny, renesansowy zamek mieści poniżej poziomu dziedzińca dwie kondygnacje z szeregiem sklepionych pomieszczeń. W salach wyższych pięter, nakrytych belkowymi stropami, zgromadzono dzieła malarstwa i rzeźby, a także meble i wyroby rzemiosła artystycznego z okresu od XIV do poł. XIX w.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Licencja CC-BY-SA 3.0