Na południe od miasta, u szczytu góry Kalwarii położony jest barokowy kościół i klasztor Bernardynów. Kalwaryjski zespół pielgrzymkowy obejmuje także czterdzieści dwie kapliczki i kaplice dróg Męki Pańskiej i Matki Bożej, rozmieszczone na południe i wschód od klasztoru, wśród malowniczych pagórków i dolin. Założenie to jest charakterystyczną dla epoki kontrreformacji fundacją rodziny Zebrzydowskich. Zainicjował ją ok. 1600 r. Mikołaj, wojewoda krakowski, a kontynuowali (aż do 1667 r.) Jan, miecznik koronny, i Michał, wojewoda krakowski. Dalszej rozbudowy zespołu dokonali Magdalena z Konopackich Czartoryska oraz o. Gaudenty Thynell, przełożony klasztoru w latach 1793-1833.

ZESPÓŁ PIELGRZYMKOWY W KALWARII ZEBRZYDOWSKIEJ, fot. M. Klag (MIK, 1999) CC BY SA 3.0

Kościół i klasztor zostały zbudowane przez włoskiego architekta Jana Marię Bernardoniego oraz architekta i złotnika flamandzkiego Pawła Baudartha. Ten ostatni jest także autorem większości kaplic przy dróżkach, ufundowanych przez Mikołaja Zebrzydowskiego.

Świątynię poprzedza plac nazywany Rajskim. Po obu jego stronach znajdują się XIX-wieczne, filarowe podcienia z dwudziestoma czterema konfesjonałami, a zamyka go żelazna balustrada z kamiennymi słupami i posągami. Do kościoła pw. Matki Boskiej Anielskiej (Portiunculae) wiodą szerokie schody, zbudowane w latach 1927-1932.

Wejście do wnętrza prowadzi przez portal z kolumnami, umieszczony na osi dwuwieżowej fasady. Kościół zbudowano w dwóch etapach: zwrócone ku zachodowi prezbiterium powstało w latach 1603-1609, a szerszą i wyższą nawę ukończono w 1702 r. Polichromię na kolebkowym sklepieniu nawy i na ścianie tęczowej wykonał Włodzimierz Tetmajer. Nad tęczą i chórem muzycznym zachowały się fragmenty dekoracji stiukowej z 1781 r. W późnobarokowym, dwustronnym ołtarzu głównym znajduje się srebrny posąg Matki Boskiej Anielskiej, zakupiony w 1590 r. w Loreto, a od strony chóru można zobaczyć wczesnobarokowy krucyfiks.
Trzypiętrowe zabudowania klasztoru zgrupowane są wokół dwóch wirydarzy. Bliżej kościoła mieści się mniejszy i starszy wirydarz (1603-1609), na którym znajduje się studnia; przylega do niego większy, założony w latach 1654-1666.

Drogi Męki Pańskiej (Pojmania i Krzyżowa) zbudowano na wzór dróg jerozolimskich na początku XVII w. Drogi Matki Bożej (Pogrzebu i Tryumfu) założono w 1632 r. Co roku, przed Wielkanocą, na kalwaryjskich dróżkach odbywa się Misterium Męki Pańskiej.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Licencja CC-BY-SA 3.0