Krzemionki Podgórskie (Góra Lasoty) to wapienne wzgórza na prawym brzegu Wisły, w centrum dzisiejszego Krakowa. Wieńczą je kopiec Krakusa (VIII w.) oraz kościół św. Benedykta (XII w., z reliktami z X-XI w.). Odbywa się tu najstarsze krakowskie święto: Rękawka. Od XIV w. wzgórza stanowiły teren miasta Kazimierza. Przedmieście u ich stóp nazywano Podgórzem.

PARK IM. WOJCIECHA BEDNARSKIEGO W KRAKOWIE, fot. M. Łuczak (2010) ©

Podgórze w 1784 r. otrzymało odrębne prawa miejskie. Na początku XX w. stało się jednym z kilkunastu największych miast Galicji. Demokratyczne i postępowe społeczeństwo Podgórza dbało o polepszanie warunków życia mieszkańców, w tym o kształcenie dzieci i młodzieży. To właśnie pedagog – Wojciech Bednarski – jął z młodzieżą szkolną realizować ogród publiczny na miarę aspiracji miasta.

Jeden z kamieniołomów na Krzemionkach, położony ponad dzisiejszym Rynkiem Podgórskim, nosi nazwę Szkoła Twardowskiego. Legenda głosi, że czarnoksiężnik tu studiował magię i gromadził bogactwa. Po porwaniu Twardowskiego przez diabła, uczniowie mistrza, żądni skarbów, otworzyli sztuką magiczną wejście do kamieniołomu, lecz znaleźli tylko porzuconą księgę czarnoksięską.

Kamieniołom istniał zapewne już w średniowieczu. W XIX w. wznowiono weń wydobycie kamienia. Wśród jego skał powstał w latach 1889-1920 secesyjno-modernistyczny park (ok. 8,5 ha). W naszej części Europy jest to jedna z pierwszych (bądź nawet pierwsza) świadoma rekultywacja terenu poprzemysłowego – zakładany park i kończący eksploatację zakład górniczy współdziałały ponad 20 lat.

Wojciech Bednarski (ur. 1841 w Kunicach k. Gdowa) był wybitnym społecznikiem, nauczycielem i dyrektorem tutejszej szkoły, radnym Podgórza. Zalążek parku („ogródek przyszkolny”) sfinansował sam i wykonał z pomocą młodzieży. Jego otwarcie (1891) przekonało władze miejskie do wsparcia inicjatywy, jednakże Bednarski nadal wykładał znaczne kwoty z własnych środków. Otwarcie parku w 1896 r. stało się wydarzeniem dla Podgórza i Krakowa. O niezwykłości i pięknie ogrodu pisała z entuzjazmem prasa, publiczność zaś obnosiła Bednarskiego na rękach. W 1897 r. podgórzanie nadali twórcy parku godność honorowego obywatela, a w 1907 r. nazwali park jego imieniem.

Park składa się ze zróżnicowanych układem i stylem „ogrodów”. Najstarsze (północna i centralna część parku, ostatecznie uformowane do 1909 r.) mają układ geometryczny. Do nich przylega od południa część dydaktyczno-sportowa (przed 1914 r., cechy secesyjne), od zachodu secesyjno-modernistyczne Zalesienie (1902-poł. XX w.), a od wschodu modernistyczny park ludowy (lata 20. XX w.). W okresie do I wojny światowej sadzono w parku jesiony, kasztanowce, klony pospolite, robinie akacjowe, świerki, w mniejszej liczbie topole, klony jawory, dęby, a z gatunków egzotycznych – orzech czarny. W okresie międzywojennym dominowały jesiony, kasztanowce, topole, brzozy, sosny, modrzewie, lipy; z „egzotów” sadzono ailanty i tulipanowce. Większość drzew rośnie do dziś, park obfituje w okazy.

Po śmierci Bednarskiego (1914) i połączeniu Podgórza z Krakowem (1915), pozbawiony właściwej opieki park stawał się coraz bardziej zaniedbany. Wycięcie krzewów, żywopłotów, likwidacja pomników, altan oraz studni, nadmiar samosiewów pod ścianami skał i wiele innych niekorzystnych zmian ujęło sporo z pierwotnej idei i piękna parku.

Autor: K. Żółciak, J. Żółciak (2010)

Licencja ©