Przegorzały to nazwa dawnej wsi malowniczo położonej na lewym brzegu Wisły zaledwie 7 km na północ od Krakowa, posadowionej pomiędzy kopcem Kościuszki, parkiem Decjusza i klasztorem na Bielanach. Na jej obrzeżach, na południowych stokach pasma Sowińca, z końcem lata 1902 roku osiedlili się Karolina i Wincenty Sataleccy, pradziadowie gospodarującej tu obecnie rodziny Husarskich.

Najwcześniejsze wzmianki o założeniu parkowo-ogrodowym w miejscu obecnej Samotni datuje się na rok 1899. Pierwszymi datowanymi właścicielami byli Wanda i Władysław Andraszewscy. W roku 1901 teren ten kupiła od nich Henryka Dunikowska. Możliwe, że już wówczas na terenie założenia stała niewielka willa. To właśnie od Dunikowskiej posiadłość odkupili przodkowie obecnych właścicieli.

Willa Sataleckich w pierwotnej formie powstała prawdopodobnie w drugiej połowie XIX wieku i miała cechy neobarokowego dworku. Elewację boczną zdobiło wówczas patriotyczne malowidło przedstawiające powstańca styczniowego z żołnierskimi atrybutami: armatą, bagnetem i rogatywką. Nad głową powstańca widniał napis: „Jeszcze polska nie zginęła”. Obok willi Sataleccy zbudowali dozorcówkę z ozdobnymi lukarnami, a także szklarnie i rabaty ogrodowe. Dokupili ponadto kilka pobliskich działek, wybudowali kort tenisowy, kręgielnię i garaże. W pobliżu willi stanął też niewielki domek ogrodnika i oranżeria.

Budynek ok. 1920 roku został gruntownie przebudowany, otrzymał piętro i taras od południowej strony, pojawiły się też elementy małej architektury: murki, schody, altanki, ozdobne ogrodzenia. W tym czasie zaczęła tu gospodarować córka Sataleckich Aniela z mężem Stanisławem Burtanem.

Kolejna przebudowa przypadła na rok 1937. Powstał wówczas projekt znacznego powiększenia willi w stylu modernizmu historyzującego o cechach neorenesansowych.

Podczas drugiej wojny światowej dom zarekwirowali Niemcy. W okresie powojennym  funkcjonowały w nim rozmaite instytucje państwowe: sanatorium, służba zdrowia, Zakłady Naprawcze Sprzętu Medycznego.

Kolejnemu pokoleniu rodziny, Helenie Burtanównie (córce Anieli i Stanisława Burtanów) i Romanowi Husarskiemu (mężowi Heleny), absolwentom krakowskiej ASP, udało się zachować w posiadaniu część ogrodu. W latach pięćdziesiątych wyremontowali jedno z zabudowań przylegających do willi i zamieszkali w nim. Zorganizowali tam własną pracownię z dużym piecem ceramicznym. Stała się ona wówczas prawdziwym tyglem artystycznym dla wielu młodych artystów i architektów. Miejsce to nazwaliśmy na potrzeby Dni Dziedzictwa zgodnie z tradycją rodzinną Samotnią artystów – dawną pracownią ceramiczną Heleny i Romana Husarskich w Krakowie.

W maju 1990 roku rozpoczął się remont generalny zespołu. Spora część prac została już ukończona, trwa modernizacja willi Sataleckich-Husarskich.

Autor: Joanna Nowostawska-Gyalókay, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie (2017)

CZYTAJ WIĘCEJ

Licencja CC-BY-SA 3.0