XVIII Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego Wszystko płynie
DATA: 28–29 maja 2016
OBIEKT: kościół pw. Narodzenia NMP w Krużlowej Wyżnej
ADRES: Krużlowa Wyżna 10, powiat nowosądecki

Ostatnim z obiektów zlokalizowanych na trasie południowo-wschodniej jest kościół pw. Narodzenia NMP w Krużlowej Wyżnej.

Krużlowa to niewielka wieś położona w pobliżu Grybowa, u stóp malowniczej góry Rosochatki. Kojarzona jest przede wszystkim z gotycką rzeźbą Madonny z Dzieciątkiem, którą obecnie możemy podziwiać w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka – oddziale Muzeum Narodowego w Krakowie. Obiektem naszych zainteresowań będzie jednak nie rzeźba Madonny, lecz zabytkowy krużlowski kościół, z którego to cenne dzieło za sprawą Stanisława Wyspiańskiego w 1899 roku trafiło do Krakowa.

Skąd wzięła sie nazwa miejscowości? Dziewiętnastowieczny słownik języka polskiego autorstwa Samuela B. Lindego tłumaczy hasło krużlik, krużek jako „dzbanek”. Być może więc nazwa wywodzi się od kształtu kotliny, w której położona jest osada – przypomina ona bowiem wnętrze naczynia. Drewniany kościół krużlowski usytuowany jest w samym środku tej kotliny otoczonej lesistymi wzgórzami – tuż nad malowniczo wijącym się potokiem Krużlówka, będącym lewym dopływem rzeki Białej, która wpada do Dunajca. Najstarsza wzmianka o Krużlowej pochodzi z 1335 roku, ale prawdopodobnie już wcześniej istniała w tym miejscu osada. Od końca XIV wieku wieś należała do wpływowej rodziny Pieniążków herbu Odrowąż. Członkowie tej rodziny silnie wpisali się w historię regionu nowotarskiego, przyczyniając się do rozwoju lokalnego osadnictwa. To właśnie ze środków fundacji Jana Pieniążka w 1520 roku wzniesiono i bogato wyposażono drewniany kościół pw. Narodzenia NMP w Krużlowej. Wpływ Pieniążków na losy świątyni dokumentują znajdujące się w jej wnętrzu epitafia i herby rodowe.
Wśród zachowanych sprzętów sakralnych krużlowskiego kościoła na szczególną uwagę zasługuje gotycka chrzcielnica. Z uwagi na temat tegorocznej edycji Dni interesująca jest dla nas nie tylko jej wartość historyczna i artystyczna, ale również jej funkcja.

Począwszy od IV wieku, miejscem przyjmowania chrztu przez chrześcijan było baptysterium – wolnostojący budynek, zwany także kościołem chrzcielnym. Na przestrzeni wieków rytuał udzielania chrztu się zmieniał, co spowodowało odejście od wznoszenia baptysteriów i wprowadzanie chrzcielnic. Początkowo przypominały one zbiorniki na wodę w formie kadzi, kotłów czy mis o cylindrycznym kształcie, wykonanych zazwyczaj z drewna.

Piętnastowieczna krużlowska chrzcielnica wykonana jest z kamienia i ma kształt ośmiobocznego, stylizowanego kielicha mszalnego. Jej forma nie jest oczywiście przypadkowa, bowiem od najdawniejszych czasów mistycy uważali liczbę osiem za symbol nowego życia. Natomiast kształt, nawiązujący bezpośrednio do naczynia eucharystycznego, wiązał się prawdopodobnie z sakralizacją wody chrzcielnej, stanowiącej dla chrześcijan wizualny symbol oczyszczenia z grzechu.

Goszcząc w Krużlowej Wyżnej 28–29 maja 2016 roku, będą Państwo mieli wyjątkową okazję, by zwiedzić zabytkowe wnętrze na co dzień niedostępnego kościoła pw. Narodzenia NMP oraz usłyszeć o symbolicznym znaczeniu wody w tradycji chrześcijańskiej i wykorzystaniu jej w wierzeniach ludowych.

CZYTAJ WIĘCEJ