Odległy o kilka kilometrów i położony na południe od Oświęcimia Osiek wzmiankowany był już w 1278 r. Wieś tę, znajdującą się na terenie księstwa oświęcimskiego, kupił w 1457 r. król Kazimierz Jagiellończyk z przeznaczeniem na zastawy pożyczkowe. Tą drogą Osiek trafił w 1504 r. do rąk Baltazara Dębowskiego. Później wieś wielokrotnie zmieniała właścicieli. W XVIII w. należała do rodziny Branickich, od których w 1784 r. dobra osieckie odkupił Karol Wacław Larisch. Później należały one do jego syna, Karola Józefa Larischa, a w 1867 r. znalazły się w posiadaniu Stanisława Dunin-Borkowskiego.

PAŁAC W OSIEKU, fot. M. Klag (MIK, 2003) CC BY SA 3.0

Po jego śmierci majątek został zakupiony przez Oskara Rudzińskiego (1885), który doprowadził go do rozkwitu. W czasie II wojny Rudzińscy zostali zmuszeni do opuszczenia Osieka, a w 1945 r. dobra upaństwowiono. W 2000 r. spadkobierca Oskara, Maciej Rudziński odzyskał pałac.

Fortalicjum w Osieku wzmiankowane jest po raz pierwszy w 1672 r., jednak istniał tutaj zapewne wcześniejszy dwór. Pierwszy pałac został wybudowany pod koniec XVIII w. przez Karola Wacława Larischa. Przebudowy tego pałacu w stylu orientalnym (mauretańskim) dokonał jego syn, Karol Józef Larisch. Za twórcę przebudowy uchodzi Franciszek Maria Lanci, który miał go ukształtować w latach 1839-1845. Dzięki współpracy właściciela i architekta powstał pierwszy na ziemiach polskich pałac w stylu mauretańskim. Piętrowy, nieregularny i malowniczy, został urozmaicony kwadratową wieżą nakrytą cebulastym hełmem; podobny hełm nakrywa ryzalit środkowy w elewacji frontowej. Nad gzymsem architekt zaprojektował ażurową ściankę o arkadkowych prześwitach, a wąskie okna zostały zamknięte podkowiastymi łukami.

Przebudowane wnętrza pałacu ozdobiono detalami i wzorami wschodnimi. Ściany i stropy zostały pokryte zawiłym wzorem sztukaterii naśladujących wzory mauretańskie. Również stolarkę wnętrz – schody, balustrady i drzwi – ozdobiły motywy orientalne. Zachowane i odnowione wnętrza sal pałacowych, zwłaszcza dekorowana arabeskowym wzorem sala balowa, przypominają scenerię z baśni tysiąca i jednej nocy.

Pałac otacza rozległy park krajobrazowy, założony w XIX w., w którym znajduje się m.in. neogotycka oficyna i stajnia z czterokolumnowym portykiem.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Licencja CC-BY-SA 3.0