Nieopodal Niepołomic znajduje się wieś Staniątki, na miejscu której – jak głosi legenda – zatrzymał się w 996 r. św. Wojciech w drodze na dwór Bolesława Chrobrego. Staniątki należały do rodu Gryfitów i rozwinęły się w XII i XIII w. W 1228 r. wojewoda krakowski Klemens Gryfita Klimontowic wraz ze swymi braćmi ufundował i uposażył hojnie tutejszy klasztor Benedyktynek. Pozostawał on pod szczególną opieką panujących; przywileje nadawali mu Bolesław Wstydliwy, Władysław Łokietek, Stefan Batory i Jan Kazimierz.

KOŚCIÓŁ I KLASZTOR SS. BENEDYKTYNEK W STANIĄTKACH, fot. M. Klag (MIK, 2003) CC BY SA 3.0

Kościół pw. Najświętszej Marii Panny i św. Wojciecha wzniesiono przed 1238 r. Był on jednonawową, ceglaną świątynią, którą jeszcze przed końcem XIII w. przebudowano na trójnawową halę. Wąskie nawy boczne zostały oddzielone filarami, na których wsparto nowe sklepienie. Kościół zachował się w tej postaci, z niewielkimi zmianami, do czasów obecnych. W okresie baroku dokonano kilku przekształceń, z których najważniejszym było wyposażenie wnętrza w późnobarokowe sprzęty oraz pokrycie ścian polichromią. Ta ostatnia została wykonana przez Andrzeja Radwańskiego w 1760 r. i stanowiła wiano jego córki Martyny wstępującej do staniątkowskiego klasztoru. Z zewnątrz ściany kościoła pokryto pod koniec XIX w. czerwonym tynkiem imitującym wątek ceglany.

Równocześnie ze świątynią powstał klasztor, konsekrowany w 1238 r. Pierwotne zabudowania klasztorne spłonęły prawie całkowicie w kilku pożarach w XVI i XVII w. Obecne powstały w wyniku rozbudowy dokonanej staraniem ksieni Anny Cecylii Trzcińskiej w latach 40. XVII w. Barokowy w formie klasztor ma plan czworoboku, ze sklepionymi krzyżowo krużgankami, obiegającymi na parterze prostokątny wirydarz.

Przez stulecia istnienia klasztor zgromadził w swoich murach wiele cennych dzieł. Do najstarszych należą dwie gotyckie figury Madonn na tronach (XIV w.) oraz późnogotycka rzeźba Chrystusa Frasobliwego.

Przechowywane są tutaj liczne zbiory rzemiosła artystycznego i sztuki sakralnej, a także niezwykle bogata biblioteka. W kaplicy przy południowej nawie kościoła umieszczony jest otaczany szczególną czcią wizerunek Matki Bożej Bolesnej. Jest to malowany na lipowej desce obraz Matki Bożej ukazującej serce, w które godzi siedem mieczy. Otaczający ją czterej aniołowie trzymają narzędzia Męki Pańskiej.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Licencja CC-BY-SA 3.0