Bobowa wspominana jest w dokumentach już w 1339 r. Była miastem prywatnym i siedzibą możnego rodu Gryfitów. W XV-XVII w. Bobowa stała się znaczącym ośrodkiem, o czym świadczą trzy znajdujące się tu wówczas kościoły. Miasto było i jest nadal znane przede wszystkim z wyrobu koronek klockowych, które pojawiły się tutaj na początku XVI w. dzięki kontaktom handlowym z Włochami.

SYNAGOGA W BOBOWEJ, fot. M. Klag (MIK, 2004) CC BY SA 3.0

Pojedyncze wzmianki o bobowskich Żydach pochodzą z XVI w. Na stałe osiedli jednak w mieście dopiero w 1732 r., kiedy zezwolił im na to ówczesny właściciel Bobowej, Michał Jaworski. Około 1920 r. Żydzi stanowili czterdzieści procent mieszkańców, zajmowali się głównie handlem i rzemiosłem. W 2. poł. XIX w. Salomon ben Natan Halberstam założył tu szkołę talmudyczną, a w okresie międzywojennym istniał w Bobowej silny ośrodek chasydzki.

Około połowy XVIII w. utworzona tu niedługo przedtem gmina żydowska uzyskała zezwolenie na budowę synagogi. Już przed 1756 r. wzniesiono murowaną bóżnicę, której dzisiejszy wygląd jest skutkiem odbudowy po pożarze w 1889 r. W czasie okupacji zdewastowana, po II wojnie została zaadaptowana na warsztaty tkackie miejscowej szkoły. Opuszczona w 1993 r. synagoga została po kilku latach gruntownie wyremontowana dzięki funduszom rabina Asche Scharfa z Nowego Jorku. Jej uroczyste otwarcie odbyło się w lipcu 2003 r., w kolejną rocznicę śmierci bobowskiego cadyka Halberstama. Obecnie służy ona jako miejsce kultu przybywającym tu Żydom i jest udostępniana zwiedzającym.

Do synagogi wiedzie wąska i stroma uliczka wybiegająca z północno-wschodniego narożnika rynku. Synagoga składa się z wysokiej sali modlitw oraz prostokątnej przybudówki od strony zachodniej, z otwartą galeryjką na słupach. Główna sala budynku została wzniesiona z kamienia, a przybudówka mieszcząca nad przedsionkiem babiniec – z drewna. Sala modlitw, założona na planie zbliżonym do kwadratu, nakryta jest dziewięciopolowym sklepieniem wspartym na czterech słupach. Pomiędzy nimi dawniej stała bima – podwyższenie, na którym odczytywano fragmenty Tory. Na ścianie wschodniej zachowała się pochodząca z lat 1777-1778 stiukowa oprawa aron ha-kodesz – szafy ołtarzowej, w której przechowywano zwoje Tory. Bogato polichromowana, ozdobiona motywami roślinnymi i zwierzęcymi jest jedną z najwspanialszych na terenie Polski. Na pozostałych ścianach widoczna jest odsłonięta spod pobiały dekoracja malarska.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Licencja CC-BY-SA 3.0