Zespół pałacowo-parkowy im. Erazma Jerzmanowskiego jest położony w południowo-wschodniej części Krakowa, na terenie dawnej wsi Prokocim.

PAŁAC I PARK IM. ANNY I ERAZMA JERZMANOWSKICH W KRAKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2007) CC BY SA 3.0

Powstała ona prawdopodobnie pod koniec XIII lub na początku XIV stulecia. Na przełomie XVI i XVII w. dobra prokocimskie należały do Ostrogskich, a później do Zasławskich. W 1749 r. Prokocim przeszedł w ręce rodziny Wodzickich. Na zlecenie Eliasza Wodzickiego w latach 1777-1783 wzniesiono klasycystyczny pałac.

Kolejnymi właścicielami Prokocimia byli Skorupkowie (1863-1889), którzy rozpoczęli przebudowę siedziby. Prace prowadzone przez Karola Knausa zostały dokończone już po śmierci Skorupków, kiedy Prokocim odziedziczył ich spadkobierca, Józef Grodecki. Wkrótce potem dobra prokocimskie zakupił Erazm Jerzmanowski, przemysłowiec i mecenas sztuki. Wówczas ogrodzono park, wytyczono w nim ścieżki i ustawiono rzeźby oraz zbudowano oranżerię.

Po śmierci Jerzmanowskiego, jego żona Anna sprzedała majątek zakonowi augustianów (1910). Zakonnicy otworzyli w pałacu szkołę dla chłopców, a w jednym z dworskich budynków gospodarczych urządzili kaplicę dla mieszkańców Prokocimia. W czasie II wojny światowej pałac wraz z parkiem i gospodarstwem zajęli Niemcy. Po wojnie augustianie rozpoczęli działalność w Prokocimiu, lecz w 1950 r. zakon w Polsce rozwiązano, a jego majątek przejął Skarb Państwa. W pałacu umieszczono dom dziecka i przedszkole. W 1993 r. augustianie odzyskali pałac i obecnie jest w nim dom zakonny, a w odremontowanej kaplicy odbywają się nabożeństwa.

Pałac zachowany jest do dzisiaj w formie nadanej mu przez Karola Knausa pod koniec XIX w. Jest budowlą piętrową, murowaną i tynkowaną, o urozmaiconej bryle. Wejście do pałacu jest zaakcentowane ryzalitem zwieńczonym falistym szczytem, od strony ogrodu zaś znajduje się loggia i kolisty ryzalit narożny, nakryty kopułą. Detale architektoniczne zaczerpnięte przez Knausa z różnych stylów (barok, secesja) tworzą eklektyczną formę pałacu.

W jego pobliżu znajdują się zabudowania pochodzące z końca XIX w., m.in. wspomniana już kaplica oraz budynek gospodarczy z wieżą wodociągową.
W otaczającym pałac parku o powierzchni ok. pięciu hektarów rosną kilkusetletnie drzewa – pomniki przyrody. Park, założony na przełomie XVIII i XIX w., został na początku XX w. udostępniony przez augustianów mieszkańcom Prokocimia; w latach 60. stał się parkiem miejskim. W 1991 r. otrzymał imię Erazma Jerzmanowskiego.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Licencja CC-BY-SA 3.0