Wiek XIV w Krakowie był czasem niezwykłej aktywności budowlanej: prawie w tym samym czasie przebudowano katedrę wawelską, wzniesiono bazylikę Mariacką i dominikański kościół pw. Św. Trójcy oraz augustiański kościół św. Katarzyny i parafialny Bożego Ciała na Kazimierzu. Monumentalne bazyliki gotyckie o wysokich, pięknie sklepionych wnętrzach, z charakterystycznymi przyporami na zewnątrz, należą do najwspanialszych zabytków miasta.

Augustiański kościół pw. św. Katarzyny i św. Małgorzaty powstał jako fundacja króla Kazimierza Wielkiego dla nowo lokowanego miasta Kazimierza. Budowę świątyni rozpoczęto zapewne w poł. XIV w. Najpierw powstała pięcioboczna absyda, czyli zamknięcie prezbiterium, później wzniesiono samo prezbiterium wraz ze ścianą tęczową i przesklepiono je po 1443 r. Prace przy wznoszeniu ścian naw kościoła trwały aż do początku XV w. Tak długi czas budowy świątyni podyktowany był jej rozmiarami: wysokość wnętrza wynosi ok. 20 m. Pierwotnie kościół zaplanowano jako halowy, czyli z nawami równej wysokości, jednak w trakcie budowy pod wpływem nowych prądów architektonicznych zmieniono układ świątyni na bazylikowy (nawy boczne niższe od głównej) i zastosowano system filarowo-przyporowy. Skrócono także nawę główną; przed zachodnią ścianą kościoła znajdują się fundamenty pokazujące, jak wielką świątynię zamierzano wznieść.

Usytuowanie kościoła augustiańskiego powoduje, że najczęściej oglądaną jego część stanowi prezbiterium. Uznawane jest ono za jeden z najwspanialszych przykładów gotyckiej architektury i rzeźby na terenie Polski: wysokie, smukłe, pięciobocznie zamknięte opięte jest przyporami zdobionymi kamiennymi pinaklami. Ściany między przyporami przeprute są ostrołukowymi oknami wypełnionymi kamiennymi maswerkami i witrażami. Cały kościół oraz klasztor wzniesiono z kamienia i cegły. Całkowicie kamienna jest kruchta południowa będąca głównym wejściem świątyni; drugie wiedzie przez krużganki klasztoru. Architektoniczne i rzeźbiarskie detale ścian oraz portalu prowadzącego do kruchty zachwycają bogactwem form i wysokim poziomem wykonania. Na zakończeniu nawy południowej, od strony zachodniej znajduje się kaplica św. Moniki, nazywana również Węgierską.

We wnętrzu kościoła dominuje barokowy, bogato zdobiony ołtarz z poł. XVII w. W jego głównej części znajduje się obraz malowany przez Andrzeja Wenestę, przedstawiający mistyczne zaślubiny św. Katarzyny, po obu jego stronach figury św. Augustyna i św. Tomasza z Villanova. Przy ścianie południowej i częściowo wzdłuż północnej prezbiterium ustawione są neogotyckie stalle z wizerunkami świętych. W nawie głównej kościoła warto obejrzeć: po stronie południowej – manierystyczny pomnik nagrobny Wawrzyńca Spytka Jordana i jego rodziny (pocz. XVII w.), a na ścianie północnej – cykl XVII-wiecznych obrazów ze scenami z życia i legendy św. Augustyna.

Stąd już blisko do wejścia na krużganki klasztorne, gdzie zachowanych jest wiele malowideł oraz kamiennych rzeźb i tablic, głównie z XV i XVI w. Jedno z piękniejszych przedstawień Matki Bożej znajduje się w wydzielonej w XV w. z krużganków kaplicy Matki Bożej Pocieszenia. Wyjątkowo zostały udostępnione niektóre pomieszczenia klasztorne objęte klauzurą: można zobaczyć refektarz – jadalnię zakonników oraz kapitularz – miejsce zebrań przełożonych zakonu.
Przy klasztorze położony jest ogród, który w przyszłości zostanie również otwarty dla zwiedzających.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Licencja CC-BY-SA 3.0