Kościół pw. Najświętszego Salwatora i kaplica pw. św. św. Małgorzaty i Judyty w Krakowie
W zachodniej części Krakowa, pomiędzy Starym Miastem a Bielanami, rozciąga się dzielnica Zwierzyniec. Tereny te, leżące na lewym brzegu Wisły, przez ponad siedem stuleci należały do zakonu norbertanek. Znajdowały się tutaj pola i folwarki będące źródłem utrzymania klasztoru. W pobliżu konwentu norbertanek położone jest niewielkie wzniesienie nazywane wzgórzem bł. Bronisławy. Na jego wschodnim stoku wznosi się murowany kościół pw. Salwatora oraz drewniana kaplica.

KOŚCIÓŁ PW. NAJŚWIĘTSZEGO SALWATORA I KAPLICA PW. ŚW. ŚW. MAŁGORZATY I JUDYTY W KRAKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2008) CC BY SA 3.0
Pierwszy kościół na miejscu obecnej świątyni, nazywanej w tradycji zwierzynieckiej Najświętszego Salwatora, powstał w 1. poł. XII w. Na tym samym miejscu już w 2. poł. XII w. rozpoczęto budowę kolejnego kościoła, lecz jej nie dokończono. Pod koniec XII lub na początku XIII stulecia wzniesiono kamienną świątynię romańską, która w znacznej części zachowała się do czasów obecnych.
Kościół ten pełnił funkcję parafialnego, a później został przyłączony do klasztoru Norbertanek. Zniszczony ok. 1587 r., był odbudowywany od 1605 r.; prace ukończono dzięki staraniom norbertanek w latach 1620-1622. Wzniesiono wówczas wieżę oraz zbudowano kryptę. W czasie najazdu szwedzkiego (1657) kościół został spalony, później odnowiony i ponownie konsekrowany w 1680 r.
Świątynia jest kamienno-ceglaną, niewielką budowlą, jednonawową, z wieżą od strony zachodniej. Obecna postać kościoła pochodzi głównie z prze-budowy z początku XVII w., z włączeniem w nią murów wcześniejszej, romańskiej świątyni. Te najstarsze części są widoczne od strony wschodniej, jako nietynkowany mur. Wnętrze nakrywają sklepienia krzyżowe i kolebkowe, a w ścianach bocznych prezbiterium znajdują się, częściowo rekon-struowane, biforia (bliźniacze okienka). Wyposażenie wnętrza stanowi barokowy ołtarz z końca XVII w., murowana ambona (1605) oraz współczesny ołtarz nawiązujący formą do stylu romańskiego.
Położona niedaleko kościoła drewniana kaplica nosząca wezwanie św. Małgorzaty i św. Judyty została zbudowana w 1690 r. Powstała ona na miejscu dwóch wcześniejszych kaplic, które spłonęły. Znajduje się na terenie dawnego cmentarza i przypuszczalnie od początku swego istnienia służyła jako kaplica cmentarna. Zbudowana na planie ośmioboku, w konstrukcji zrębowej, nakryta jest ośmioboczną pseudokopułą z latarnią. Wewnątrz mieści się XVII-wieczny ołtarz przeniesiony tutaj z kościoła Salwatora, a także dwa ołtarze pochodzące z kościoła św. Wojciecha.
Autor: Barbara Sanocka, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie (2008), aktualizacja: Joanna Nowostawska-Gyalókay, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie (2016)
Licencja CC-BY-SA 3.0
Kościół pw. Najświętszego Salwatora i kaplica pw. św. św. Małgorzaty i Judyty w Krakowie
Lenczowski J., Zwierzynieckie Sacrum: Kościół Sióstr Norbertanek.
Kaplica bł. Bronisławy, Kraków 2010.
Rożek M., Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa, Kraków 1993.
Rożek M., Święte miejsca Krakowa, Kraków 2007.
Semkowicz W., Krucyfiks z Sirolo i jego pochodzenie z kościoła św. Salwatora na Zwierzyńcu w Krakowie, „Rocznik Krakowski” 1932, t. 23.
Siwiec K., Idze, Idze bajoku… Rzecz o krakowskim Zwierzyńcu, Kraków 2014.
Tomkowicz S., Legendarna św. Wilgefortis albo Frasobliwa i obraz na Zwierzyńcu w Krakowie, „Rocznik Krakowski” 1913, t. 15.
Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego – Oddział im. A. Mickiewicza w Krakowie, Sprawozdanie za rok 1937, http://lewicowo.pl/towarzystwo-uniwersytetu-robotniczego-%E2%80%93-oddzial-im-a-mickiewicza-w-krakowie-sprawozdanie-za-rok-1937/ (dostęp: kwiecień 2016).
Żaki A., Badania archeologiczne koło kościoła Salwatora w Krakowie w 1955 roku, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1956, t. 1, z. 2.
Kościół pw. Najświętszego Salwatora i kaplica pw. św. św. Małgorzaty i Judyty w Krakowie
Informacje praktyczne
Dostępność:
ograniczona dostępność
Dane teleadresowe:
adres: ul. Kościuszki 88, Kraków
gmina: Kraków
powiat: Kraków
GPS: GPS N: 50° 3' 12", E: 19° 54' 42"
gospodarz: Parafia pw. Najświętszego Salwatora w Krakowie
www: http://www.parafiasalwator.pl/aktualnosci,36.html
e-mail: [email protected]
telefon: 12 424 43 60, 12 424 43 64
Obiekty w pobliżu:
- Bazylika jezuicka pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie
- Instytut Jana Pawła II w Krakowie
- Zespół Pałacu Arcybiskupiego w Krakowie
- Kościół i klasztor oo. Karmelitów Trzewiczkowych na Piasku w Krakowie
- Pałac Wielopolskich w Krakowie
- Sala Józefa Mehoffera w „Domu pod Globusem” w Krakowie
- Kościół i klasztor oo. Pijarów w Krakowie
- Budynek dawnego CK Starostwa w Krakowie
- Klasztor oo. Paulinów z kościołem św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa w Krakowie
- Kościół św. Katarzyny z klasztorem Augustianów w Krakowie
- Ogrody Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie
- Pałac biskupa Erazma Ciołka w Krakowie
- Pałac Górków w Krakowie
- Dawny gmach Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń „Florianka” w Krakowie
- Kościół i klasztor oraz szpital Zakonu Bonifratrów w Krakowie
- Kościół pw. św. Bartłomieja w Krakowie
- Dom Józefa Mehoffera – Oddział Muzeum Narodowego w Krakowie
- Kościół św. Marcina w Krakowie
- Park im. Wojciecha Bednarskiego w Krakowie
- Kolegiata pw. św. Anny w Krakowie