Według legendy, kościół na Piasku został ufundowany przez Władysława Hermana w 1087 r., jako wotum za cudowne uzdrowienie. W rzeczywistości świątynię założyła ok. 1390 r. królewska para: Jadwiga i Władysław Jagiełło. Jeszcze w czasie budowy, w 1397 r., kościół pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny oddano zakonowi karmelitów, sprowadzonemu wówczas z Czech do Krakowa. Budowa gotyckiej świątyni została ukończona na przełomie XV i XVI w. W 1587 r. pożar spustoszył karmelitańskie zabudowania, jednak już ok. 1600 r. zakończono ich odbudowę. W czasie potopu szwedzkiego kościół i budynki klasztorne zostały zburzone.

KOŚCIÓŁ I KLASZTOR OO. KARMELITÓW TRZEWICZKOWYCH NA PIASKU W KRAKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2002) CC BY SA 3.0

Obecny kształt kościoła pochodzi z czasów jego odbudowy po najeździe szwedzkim (1656-1679). Wykorzystano w niej pozostałości gotyckich murów – powtórzono obrys prezbiterium i korpusu dawnego kościoła. Fasada świątyni, szeroka i bezwieżowa, naśladuje układ krakowskiego kościoła świętych Piotra i Pawła. Dzisiejsza karmelitańska świątynia jest budowlą barokową, o układzie bazylikowym z wydłużonym prezbiterium i szeroką nawą główną oraz nawami bocznymi w formie głębokich kaplic. Wnętrze nakrywają sklepienia kolebkowe i krzyżowe. Najciekawszymi obiektami świątyni są ołtarz główny i stalle w prezbiterium. Ołtarz jest dziełem snycerza Jerzego Hankisa (1698-1699) i przedstawia scenę Nawiedzenia św. Elżbiety przez Matkę Bożą. Również stalle z malowanymi przez Antoniego Konikowicza scenami z życia proroków Eliasza i Elizeusza przypisywane są warsztatowi Hankisa.

Przylegająca do nawy od strony południowej kaplica Matki Bożej Piaskowej została wzniesiona dla ochrony obrazu Marii z Dzieciątkiem, namalowanego na ścianie zewnętrznej kościoła ok. 1500 r. Kaplica pochodzi z lat 1637-1641, a jej kopułę i sklepienie pokrywa polichromia autorstwa Franciszka Piotra Molitora (1756). Obok znajduje się kaplica Matki Bożej Szkaplerznej, którą opiekuje się istniejące od XVI w. Bractwo Szkaplerza.

Od strony północnej kościoła znajdują się zabudowania klasztoru. Sklepienia dolnych krużganków zostały w latach 60. XVIII w. pokryte malowidłami iluzjonistycznymi przedstawiającymi historię kościoła i obrazu Matki Bożej Piaskowej, począwszy od cudu Władysława Hermana. Malowidła przypisywane są malarzowi Michałowi Popławskiemu.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Licencja CC-BY-SA 3.0