Na krakowskim Kazimierzu, nieopodal Wisły znajdują się zabudowania kościoła, klasztoru oraz szpitala Bonifratrów. Klasztor i kościół należały wcześniej do Zakonu Trójcy Świętej. Zakonnicy tego zgromadzenia, zwani powszechnie trynitarzami, przybyli do Krakowa w 1689 r. Uzyskawszy zgodę na osiedlenie się na Kazimierzu, rozpoczęli tutaj budowę świątyni i klasztoru. Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej powstał w latach 1739-1758, według projektu pochodzącego z Rzymu architekta Franciszka Placidiego. W tym samym czasie (1741-1751) wzniesiono zabudowania klasztorne. Jednak niedługo potem, w 1796 r., zakon trynitarzy uległ kasacie. Kościół przez krótki czas pełnił rolę magazynu, lecz w 1812 r. potrynitarski klasztor objęli w posiadanie bonifratrzy, przeniesieni tu ze swej dotychczasowej siedziby przy ulicy św. Jana.

KOŚCIÓŁ I KLASZTOR ORAZ SZPITAL ZAKONU BONIFRATRÓW W KRAKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2009) CC BY SA 3.0

Bonifratrzy, zwani również Braćmi Miłosierdzia lub Braćmi Szpitalnymi, to zgromadzenie założone w 1540 r. w Hiszpanii przez Portugalczyka Jana Bożego. Zadaniem zakonników było niesienie pomocy biednym i chorym. W Krakowie bonifratrzy pojawili się w 1609 r. i zamieszkali przy ulicy św. Jana w podarowanej im przez Waleriana Montelupiego kamienicy. Po dokupieniu sąsiedniego budynku i koniecznej przebudowie znalazły tu pomieszczenie klasztor, szpital i kościół pw. św. Urszuli, służące bonifratrom przez blisko 200 lat. Na początku XIX w., ze względu na zły stan techniczny zabudowań, zakonników przeniesiono na Kazimierz.

Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej, stojący tuż przy ulicy Krakowskiej ma wspaniałą poźnobarokową fasadę. Plastycznie ukształtowana, złożona jest z trzech coraz węższych kondygnacji. Wejście do wnętrza mieści się w głębokiej arkadzie zamykanej kutą bramą. Kościół jest jednonawowy, z niewielkimi bocznymi kaplicami oraz węższym niż nawa prezbiterium. We wnętrzu przede wszystkim zwraca uwagę wielobarwna polichromia iluzjonistyczna pokrywająca sklepienie i ściany, autorstwa Józefa Piltza z Kromieryża na Morawach.

Namalowana w połowie XVIII w. przedstawia scenę wykupu więźniów z niewoli muzułmańskiej. Iluzjonistyczne, malowane są także ołtarze: główny, zasłonięty obecnie ołtarzem z przełomu lat 30. i 40. XX w., oraz boczne, w których znajdują się obrazy.

Zabudowania klasztoru przylegają do kościoła i zajmują narożnik ulicy Krakowskiej i Trynitarskiej. Klasztor założony na planie kwadratu, składa się z czterech skrzydeł, wewnątrz których mieści się wirydarz. W otaczających wirydarz sklepionych krużgankach można obejrzeć galerię portretów osób związanych z klasztorem, a także wspaniale dekorowane ornaty. Z krużganków prowadzą wejścia do obszernej, sklepionej sali refektarza, do rozmównic, niewielkiego muzeum klasztornego i do sąsiadującego z kościołem oratorium. W podziemiach klasztoru, gdzie znajdują się krypty grobowe trynitarzy, widoczne są mury wcześniejszych budowli, prawdopodobnie średniowiecznych. Pomiędzy klasztorem a budynkiem szpitala rozciąga się ogród, w głębi którego stoi dawna kaplica pogrzebowa.

Szpital bonifratrów w XIX w. zarządzany był nieudolnie przez władze cywilne, które również nadzorowały konwent. W związku z brakiem funduszy groziło mu zamknięcie. Jednak pod koniec XIX stulecia, dzięki zapobiegliwości bonifratrów, szpital zaczął się rozwijać. Miał on wówczas możliwość leczenia ok. 400 pacjentów, co wkrótce okazało się niewystarczające.

W 1897 r. ówczesny przeor Laetus Bernatek przedłożył władzom w Wiedniu projekt budowy nowego szpitala, jako jubileuszowego pomnika na 50-lecie rządów cesarza Franciszka Józefa I. Dzięki temu uzyskał pozwolenie na budowę oraz możliwość zbierania funduszy. Szpital wzniesiony wzdłuż ulicy Trynitarskiej, ukończono w 1906 r. Autorem projektu był Teodor Talowski, znany krakowski architekt. Powstał piętrowy, ceglany gmach z ryzalitem pośrodku elewacji głównej mieszczącym bramę wejściową oraz dwoma bocznymi, wyższymi ryzalitami. Ciemne, czerwone ściany budowli ozdobiły kontrastujące z nimi jasne detale architektoniczne. W 1929 r. szpital rozbudowano o dodatkowe piętro, nie zakłócając jednak harmonii projektu Talowskiego. Po II wojnie szpital przejęły władze miasta, jednak w 1997 r. powrócił on w ręce bonifratrów. Obecnie nosi imię św. Jana Grande i służy krakowianom pomocą, jak przed wiekami.

Tekst: B. Sanocka (2009)

Licencja CC-BY-SA 3.0