W starożytności miasta lokowano zazwyczaj w bezpośredniej bliskości źródeł wody. Zdarzało się, że nie było to możliwe, wtedy konieczne stawało się transportowanie wody za pomocą akweduktu do publicznych fontann, łaźni, a czasem domów zamożnych ludzi. Dostarczanie czystej wody łączyło się z koniecznością odprowadzania ścieków. Wykorzystywano do tego siłę grawitacji. Udowodniono, że w niektórych domach w dolinie Eufratu w połowie III tysiąclecia p.n.e. występowały spłukiwane toalety i umywalnie. Wraz z upadkiem wielkich cywilizacji zmniejszyła się dbałość o higienę. Dopiero powiązanie wybuchów wielkich epidemii z niedostatecznym stopniem zachowania higieny doprowadziło do budowy i udoskonalania sieci wodociągowych.

ZESPÓŁ TARNOWSKICH WODOCIĄGÓW (przepompownia w Świerczkowie), fot. J. Nowostawska-Gyalókay (MIK, 2013) CC BY SA 3.0

W średniowiecznej Europie z powodu surowych zim stosowano drewniane rurociągi, które prowadzono pod ziemią. Nie inaczej rzecz się miała w Tarnowie. Pierwszą wzmiankę o istnieniu wodociągu i kanalizacji w mieście zanotowano w 1465 roku. W 1642 roku dokonano częściowej wymiany drewnianych rur wodociągowych, szersze wzmianki o ostatniej wymianie rur zanotowano pod koniec XIX wieku. Tarnów powiększał się i potrzebował więcej czystej wody, a tymczasem balneolog i chemik Karol Trochanowski w 1879 roku w pracy o chemicznym rozbiorze tarnowskich wód studziennych i rzecznych wykazał szkodliwość korzystania ze studzien miejskich. Ekspertyza ta, ciągłe spory o wodę w piątki pomiędzy gminą żydowską a katolickimi mieszkańcami miasta, a nade wszystko epidemia duru brzusznego w 1899 roku, doprowadziły do podjęcia decyzji o budowie nowoczesnego wodociągu. 24 listopada 1910 roku burmistrz Tarnowa, Tadeusz Tertil, dokonał uroczystego otwarcia wodociągu, którego autorami byli: początkowo, w fazie projektowania, Maksymilian Matakiewicz, a następnie Zygmunt Ursini. Obok ujęcia w Krzyżu tarnowskie wodociągi wybudowały wówczas ujęcie w pobliskim Świerczkowie. 15 stycznia 1911 roku oddano wodociąg do pełnej eksploatacji.

Autor: Joanna Nowostawska-Gyalókay, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie (2014)

Licencja CC-BY-SA 3.0