Zamek w Dębnie niedaleko Brzeska jest jednym z nielicznych zabytków świeckiej architektury polskiej późnego średniowiecza, który zachował pierwotny, prawie nie zmieniony wygląd. Jest on położony na niewielkim wzniesieniu, w otoczeniu drzew, a w jego pobliżu rozciąga się kilkuhektarowy park z aleją jesionów.

ZAMEK W DĘBNIE, fot. M. Klag (MIK, 2002) CC BY SA 3.0

Dębiński zamek odnotowano w dokumentach już na początku XIV w., a związaną z nim wieś – w 1357 r., kiedy to została ona przeniesiona na prawo niemieckie. Dobra te należały wówczas do rodu Odrowążów. W 2. poł. XV w. otrzymał je drogą sukcesji Jakub z Dębna, kasztelan krakowski, wybitny polityk i dyplomata na dworze króla Kazimierza Jagiellończyka.

Wzniósł on obecny zamek w latach 1470-1480, w posiadaniu rodu Dębińskich (przyjęli oni nazwisko od miejsca siedziby) pozostał on do 1583 r. Później znalazł się w rękach starosty lanckorońskiego Franciszka Wesseliniego, a ten przekształcił zamek w renesansową rezydencję. W XVII i XVIII w. należał do rodziny Tarłów, potem jego właścicielami byli m.in. Lanckorońscy i Jastrzębowscy. Od 1976 r. znajduje się tutaj Oddział Muzeum Okręgowego w Tarnowie. Posadowiony na kamiennych fundamentach zamek jest zbudowany z cegły, ściany zdobią wzory z zendrówek oraz bogata kamieniarka. Składa się z czterech piętrowych, jednotraktowych, połączonych ze sobą budynków, zgrupowanych wokół czworobocznego dziedzińca. Naroża części zachodniej wzmocnione są basztami, a na ścianach wschodniej części, po stronie północnej i południowej, znajdują się wykusze. Wejście na dziedziniec prowadzi przez barokowy portal z herbem Topór (rodu Tarłów). Na poziomie piętra dziedziniec obiegają w trzech skrzydłach drewniane krużganki.

Wewnątrz zamku szczególnie warte zobaczenia są komnaty piętra w części wschodniej, zdobione gotyckimi, kamiennymi detalami. Niezwykle bogata jest zwłaszcza dekoracja wykuszy tych sal. Z zewnątrz zdobią je maswerki, wić roślinna oraz herby. Wewnątrz, we wnękach mieszczą się kamienne ławy, a na ścianach można dostrzec liczne rzeźbiarskie detale. W zamku można podziwiać również dzieła epok późniejszych: renesansowe obramienia okien i reszty dekoracji sgraffitowej, barokowe portale, a także sklepienia sal parteru pochodzące z XVI-XIX w. Wnętrza komnat urządzono tak, by odtworzyć wygląd dostatniej siedziby szlacheckiej z czasów między XV a XVIII w.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Licencja CC-BY-SA 3.0