Na zakopiańskim Kozińcu od ponad wieku stoi Dom pod Jedlami. Wywodzi on swą nazwę od grupy jodeł rosnących na działce przeznaczonej pod jego budowę. Zaprojektowany został przez malarza i krytyka sztuki Stanisława Witkiewicza dla Jana Gwalberta Pawlikowskiego. Stanisław Witkiewicz opierając się na budownictwie górali podhalańskich stworzył teoretyczne podstawy pierwszego narodowego stylu w architekturze – stylu zakopiańskiego – oraz szereg jego praktycznych realizacji, m.in. willę Koliba i kaplicę Uznańskich w Jaszczurówce.

DOM POD JEDLAMI W ZAKOPANEM, fot. M. Klag (MIK, 2005) CC BY SA 3.0

Dom pod Jedlami wzniesiono w latach 1896-1897, lecz prace wykończeniowe trwały aż do 1906 r. W trakcie budowy domu prac doglądał sam Witkiewicz, wprowadzając na bieżąco potrzebne zmiany. Również on jest autorem większości wyposażenia wnętrz Domu pod Jedlami. Przez prawie stulecie dom pozostawał w niezmienionym stanie, dopiero w latach 90. XX w. przeprowadzono remont i zbudowano nowe ogrodzenie.

Dom pod Jedlami wzniesiono na terenie o dużym spadku, w związku z czym kamienna podmurówka od strony południowo-zachodniej ma wysokość ok. pół metra, a po stronie wschodniej dochodzi do 4 metrów, tworząc wysokie podpiwniczenie. Ściany zbudowano w konstrukcji zrębowej z płaz, czyli drewnianych belek przepiłowanych na pół, a wysoki dach budynku pokryto podwójnie gontem. Witkiewicz zaplanował dom na rzucie prostokąta, z ryzalitem od południa, wielkim przyłapem w południowo-wschodnim narożniku i zewnętrznymi schodami. Otwarta weranda wraz z gankiem obiega dom po zachodniej i północnej stronie.

Główne wejście w północno-wschodnim narożniku prowadzi wysokimi schodami do przedsionka, a stąd do sieni. Z niej prowadzą na wyższą, mieszkalną kondygnację drewniane schody. Środkową część parteru domu zajmuje jadalnia i wysunięty południowym ryzalitem salon. Wnętrza, nakryte stropami belkowymi, wyposażone zostały w piece i kominki, częściowo zaprojektowane przez Witkiewicza. Meble wykonywane przez miejscowych górali: Kazimierza Sieczkę, Józefa Kasprusia Stocha, Jędrzeja Krzeptowskiego i Wojciecha Brzegę powstały w oparciu o rysunki Witkiewicza oraz ich samych. Konsekwentna realizacja dopracowanego w szczegółach wyposażenia w stylu zakopiańskim sprawiła, że Dom pod Jedlami stał się szczytowym osiągnięciem tego stylu w architekturze.

Obecnie dom pozostaje w rękach prywatnych i nie jest dostępny dla zwiedzających.

Tekst: B. Sanocka (2008)

Licencja CC-BY-SA 3.0