Kościół pw. Wszystkich Świętych w Ptaszkowej
Ptaszkowa to miejscowość malowniczo położona na Sądecczyźnie, u podnóży Beskidu Niskiego. Od pobliskiego Grybowa dzieli ją zaledwie kilka kilometrów.
Początki wsi datowane są na XIV w., kiedy to przywilej lokacyjny dla Ptaszkowej wydała królowa Jadwiga, wdowa po Władysławie Łokietku (1336), lecz wieś wówczas nie powstała. Nowy akt lokacji wydał Kazimierz Wielki w 1359 r., osadzając tu sołtysa Mikołaja de Mestza. Ptaszkowa była wsią królewską, i, jak poświadczają zapiski w księgach sądowych, dość zamożną.
Od czasu swego powstania podlegała parafii grybowskiej. Po wzniesieniu miejscowej świątyni w połowie XVI w. stała się samodzielną parafią. Jednak już przed 1618 r. znów została włączona do parafii grybowskiej. Parafię w Ptaszkowej ponownie erygowano ok. 1770 r.
Kościół jest położony wśród wysokich drzew i otoczony drewnianym ogrodzeniem z bramkami nakrytymi gontowymi daszkami. W pobliżu kościoła wznosi się murowana dzwonnica projektu Zdzisława Mączeńskiego (1930). Drewniana świątynia została zbudowana w 1555 r. przez Jana Joachima Kuklę, cieślę z Grybowa. Gruntowny remont przeszła w latach 1880-1883, wtedy przekształcono wieżę i sygnaturkę, a także oszalowano (obito deskami) ściany kościoła. W 1929 r. powiększono kościół, dzieląc jego korpus na dwie części i rozsuwając je. Między te dwie części wstawiono transept, czyli poprzeczną nawę. W tej postaci świątynia zachowała się do naszych czasów.
Drewniany kościół jest zbudowany w konstrukcji zrębowej, jako jednonawowy, ze wspomnianym transeptem. Po stronie zachodniej znajduje się wieża o pochyłych ścianach, z kruchtą w przyziemiu. Od wschodu zamyka świątynię wieloboczne prezbiterium, do którego od północy przylega zakrystia, a od południa przedsionek.
Wnętrze świątyni nakrywają stropy, na skrzyżowaniu zaś nawy i transeptu wzniesiono pozorne sklepienie kopulaste. Pokrywa je – jak również ściany – wielobarwna polichromia figuralna i ornamentalna wykonana w latach 1929-1932 przez Józefa E. Dutkiewicza. Starsze malowidła ścienne (1776), przedstawiające sceny ze Starego Testamentu oraz św. Marię Magdalenę, zachowały się w kruchcie przy południowej ścianie nawy. Wykonał je zapewne miejscowy twórca, na co wskazuje ludowy charakter tych przedstawień.
Wyposażenie świątyni jest bogate i urozmaicone. Najcenniejszym obiektem jest rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem, znajdująca się w prawym ołtarzu bocznym, pochodząca z ok. 1420 r. Figura ta, nazywana Madonną ze słonecznikiem (od trzymanego przez Maryję kwiatu), stanowiła część ołtarza, którego części – malowane skrzydła oraz rzeźbione postaci świętych – znajdują się w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie oraz Muzeum Narodowym w Krakowie.
Jednym z najstarszych elementów jest kamienna chrzcielnica z 1506 r., nieco młodsze są wczesnobarokowe, XVII-wieczne ołtarze boczne, wzbogacone o rokokowe detale. Rokokowe w formie są niezwykle bogato zdobione i barwnie polichromowane ławki, ambona i konfesjonały (1777). Późnobarokowy ołtarz główny, wykonany w 1864 r., mieści w części środkowej szczególnie czczony przez wiernych obraz Matki Bożej Radosnej, pochodzący z 1. poł. XVIII w. W świątyni znajduje się jeszcze kilka interesujących obrazów, m.in. Przemienienie Pańskie na górze Tabor (XVII w.).
Z kościołem w Ptaszkowej związany jest jeszcze jeden niezwykły zabytek – drewniana płaskorzeźba przedstawiająca modlącego się w Ogrojcu Chrystusa i dwóch śpiących apostołów. Do Ptaszkowej trafiła zapewne w XIX w. i znajdowała się w niszy na zewnątrz wschodniej ściany kościoła. W trakcie gruntownej konserwacji przeprowadzonej w latach 2000-2003 odsłonięto spod nawarstwień farb pierwotną strukturę rzeźby, a także odkryto kryptosygnaturę Wita Stwosza wplecioną w szatę św. Jana. Płaskorzeźba ta powstała zapewne dla krakowskiego kościoła Mariackiego ok. 1493-1495 r. Obecnie jest eksponowana w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu.
Tekst: B. Sanocka (2008)
Licencja CC-BY-SA 3.0
Kościół pw. Wszystkich Świętych w Ptaszkowej
Informacje praktyczne
Dostępność:
ograniczona dostępność
Dane teleadresowe:
adres: Ptaszkowa 91, Grybów
gmina: Grybów
powiat: nowosądecki
GPS: GPS N: 49° 36' 20", E: 20° 52' 12"
gospodarz: Parafia pw. Wszystkich Świętych w Ptaszkowej
www: http://www.ptaszkowa.pl/parafia.php
telefon: 18 445 17 78
Obiekty w pobliżu:
- Cerkiew pw. św. Dymitra w Sądeckim Parku Etnograficznym w Nowym Sączu
- Muzeum Pszczelarstwa „Sądecki Bartnik” w Stróżach
- Pałac w Nawojowej
- Sądecki Park Etnograficzny w Nowym Sączu
- Kolonia Kolejowa w Nowym Sączu
- Kościół pw. Wszystkich Świętych w Ptaszkowej
- Muzeum Parafialne w Grybowie
- Ratusz w Nowym Sączu
- Kościół rzymskokatolicki z Łososiny Dolnej w Sądeckim Parku Etnograficznym w Nowym Sączu
- Zbór ewangelicki ze Stadeł w Sądeckim Parku Etnograficznym w Nowym Sączu