Okazała neorenesansowa willa tuż przy pierścieniu krakowskich Plant, stojąca niegdyś przy ulicy Kolejowej, została wzniesiona w latach 1889–1890 przez Karola Knausa, według projektu Tomasza Prylińskiego, jako kasyno dla oficerów garnizonu Twierdzy Kraków. Austriacy właśnie przygotowywali się do opuszczenia Wawelu i na terenie miasta powstawały nowe budynki na potrzeby wojska. Budowie patronowało Towarzystwo Wiedzy Wojskowej i Kasyna w Krakowie (Militärwiessentschafliche und Kasinoverein), które znalazło tu swą siedzibę. Kasyno było pierwszym budynkiem w mieście powstałym z przeznaczeniem na cele klubowe, stało się też pierwowzorem dla innych instytucji czy stowarzyszeń, które chciały mieć obiekty o podobnej funkcji, jak Towarzystwo Lekarskie Krakowskie przy ulicy Radziwiłłowskiej. Z kolei dla szeregu budowli klubowych na świecie, w tym również krakowskiego Kasyna, pierwowzorami były kluby londyńskie: The Travelers Club i The Reform Club, zaprojektowane przez Charlesa Barry’ego. Zbudowane na rzucie prostokąta, Kasyno było pierwotnie budynkiem piętrowym. Szerokie korytarze pełniły rolę westybulów. Środkową część piętra zajęła sala balowo-teatralna, po lewej stronie mieściły się pokoje dla pań, po prawej zaś m.in. biblioteka, czytelnia, sala bilardowa. Na parterze usytuowano bufet i jadalnię połączoną windami z kuchnią w suterenie, a także pokoje prywatne oficera i ordynansów.

KLUB GARNIZONOWY W KRAKOWIE, fot. J. Nowostawska-Gyalókay (MIK, 2013) CC BY SA 3.0

W 1911 roku gmach przebudowano, co łączyło się bezpośrednio ze zmianą koncepcji urbanistycznej Krakowa, który rozrastał się i potrzebował nowych ulic. Zlikwidowano więc otaczający Kasyno ogród i wytyczono ulicę Mikołaja Zyblikiewicza, potrzebna więc była zmiana fasady budynku. Koncepcję przebudowy w 1906 roku opracował austriacki architekt, kapitan Maksymilian Hoffman (później otrzymał za ten projekt nagrodę). Z zewnątrz opracował nowy, przeszklony, bogaty w ornamenty secesyjne daszek okapowy, pozostawiając resztę elewacji bez większych zmian, za to wnętrza przebudowano, wydzielając dodatkową kondygnację. Miały się tu pomieścić pokoje dla ordynansów. Zastosował nowatorskie rozwiązania konstrukcyjne, zastąpił stropy drewniane żelbetowymi, a dekorację neorenesansową, secesyjną. W miejsce plafonu weneckiego w sali balowej zaprojektował sufit kasetonowy udekorowany sztukateryjnymi girlandami kwiatów oraz gałązek dębowych i laurowych, które miały stanowić aluzję do odwagi armii cesarskiej i królewskiej. Podejście do detali jest tu wyraźnie inspirowane twórczością Ottona Wagnera. W otworze nad sceną umieszczono wówczas popiersie cesarza Franciszka Józefa, w kolejnych epokach eksponowano tam popiersia: Tadeusza Kościuszki i Józefa Piłsudskiego, ale także Adolfa Hitlera i Władimira Ilicza Lenina.

Dawne Militärkasino zmieniało nazwy, najdłużej przetrwało jako Klub Garnizonowy, później Klub Krakowskiego Okręgu Wojskowego, Klub Korpusu Powietrzno-Zmechanizowanego, Klub 2. Korpusu Zmechanizowanego i od 2014 roku Klub 6. Brygady Powietrznodesantowej. Nieprzerwanie od 124 lat służy środowisku wojskowemu jako miejsce spotkań, rozmów, działań kulturalnych i rozrywkowych.

Autor: Joanna Nowostawska-Gyalókay, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie (2014)

Licencja CC-BY-SA 3.0